- کارفرما: معاونت برنامهریزی و امور اقتصادی وزارت بازرگانی
- مجری: رضا پورموید (گروه پژوهشهای لجستیک و زنجیره تامین)
- سال اتمام: ۱۳۹۰
شرح مختصری از طرح
نزدیک به سه دهه است که بحث مدیریت زنجیره تامین مطرح گردیده است و براساس آمار و ارقام موجود، کشورها و سازمان‌هایی که این دانش را بهکار گرفته‌اند پیشرفتهای چشمگیری در حوزههای مربوطه داشته‌اند. کما اینکه مردم نیز به عنوان مشتریان از این بابت منتفع شدهاند. نظر به منفعت‌های زیادی که به خاطر به‌کارگیری مدیریت زنجیره تامین حاصل گردیده است، امروزه این فلسفه در بین سازمان‌ها و کشورهای مختلف مقبولیت خاصی پیدا کرده و هر روز نیز به مشتاقان آن افزوده میگردد.
اگر بخواهیم تعریفی مناسب از زنجیره تامین و بحث مدیریت زنجیره تامین داشته باشیم، باید گفت که یک زنجیره تامین شامل مجموعهای از بنگاههای اعم از تولیدی یا غیرتولیدی است که هدف آنها فراهم کردن و ارایه خدماتی مشخص و یا تولید محصولاتی معین میباشد. این مجموعه دامنهای از تامین‌کنندگان کالاهای اولیه تا مشتریان را دربرمیگیرد که با تشریک مساعی با یکدیگر به دنبال حفظ و بقای زنجیره در محیط رقابتی کنونی هستند. مدیریت زنجیره تامین نیز وظیفه یکپارچه‌سازی و هماهنگ‌سازی واحدهای مختلف سازمانی که قانونا مجزا از یکدیگر میباشند (از تامین‌کنندگان تا مشتریان نهایی) را برعهده دارد.
یکی از اصلیترین وظایفی که درحال حاضر برای وزارت بازرگانی متصور است مدیریت زنجیرههای تامین کالا در سطح کشور میباشد. آنچه مسلم است اینکه بسیاری از زنجیرههای تامین حال حاضر کشورمان و به خصوص مدیریت آنها به صورت دولتی میباشد. حال آنکه، باتوجه به سابقه بحث مدیریت زنجیره تامین، محیط مناسب و استانداری که برای به‌کارگیری مدیریت زنجیره تامین و متنفع شدن از مزایای زیاد آن متصور است محیطی رقابتی میباشد که در آن، اداره امور مختلف زنجیره برعهده بنگاههای خصوصی میباشد. بنابراین متدولوژی‌های مختلف مدیریت زنجیره تامین و ماژول‌های متنوع آن به طور خاص برای زنجیرههای تامینی طراحی شدهاند که بنگاههای آن به صورت خصوصی و رقابتی میباشند یا لااقل از مزایا و امکان به‌کارگیری آنها در زنجیرههای تامین دولتی سند معتبری در دست نمیباشد.
طی چند دهه اخیر توجهات و اقدامات قابل توجهی در راستای برونسپاری، به خصوص در داخل دولتها، صورت گرفته است. به طور عموم، برونسپاری به واگذار کردن بعضی از امور یک موسسه، برای انجام، به موسسه‌ای دیگر اطلاق میشود. برونسپاری دولتی نیز وقتی هست که یک وزارتخانه یا موسسه دولتی تصمیم میگیرد تا بعضی از امور و کارهای خود توسط موسسات خصوصی، غیرانتفاعی یا سایر موسسات دولتی انجام شوند. ایده اصلی که برونسپاری را حمایت میکند این نکته است که با برونسپاری دولتی، دولت هنوز نقش هدایت و نظارت خود را بر پروژهها حفظ میکند؛ کما اینکه همان کارهایی که زمانی توسط دولت صورت میگرفت، به صورتی کاراتر و با هزینهای پایینتر و کیفیتی بالاتر توسط بخش خصوصی صورت میگیرد. سطوح فعالیتهای برونسپاری شده ممکن است از اصلیترین فعالیتهای یک وزارتخانه تا جزئیترین فعالیتهای اجرایی که توسط آن وزارتخانه انجام می‌شده است را شامل شود.
برای اینکه واگذاری‌ها و برونسپاری‌های دولتی هرچه کاراتر شود، مشخص کردن تفاوتها و شباهت‌های بخشهای خصوصی و دولتی بایکدیگر، کلید اصلی در تخمین و پیشبینی دقیق از میزان موفقیت برونسپاری دولتی میباشد. شاید دلیل اقبال به برونسپاری دولتی را همین تفاوتهای بخش خصوصی و دولتی دانست که باعث شده است تا دولتها تصمیم بگیرند تا بعضی از امور خود را به بخش خصوصی واگذار نمایند.
ضرورت انجام تحقیق
یکی از مهمترین محوریتهای زنجیره تامین گوشت قرمز در ایران بررسی تصدی بخش خصوصی و دولتی در زنجیره و تعیین تصدی مطلوب در این رابطه است. ضرورت انجام این طرح از جهت اینکه شناسایی درست زنجیره و بهبود فرایندهای آن اثر مستقیم بر رضایت مشتری و سوددهی زنجیره خواهد داشت بسار مهم بوده در نتیجه در این تحقیق سعی شده مشکلات زنجیره به صورت دقیق شناسایی شده و پیشنهاداتی در جهت رفع آنها داده شود.
اهداف طرح
- شناسایی وضعیت حال حاضر زنجیره تامین گوشت قرمز به لحاظ مالکیت و تصدی امور؛
- تعیین و پیشنهاد وضعیت مطلوب زنجیره تامین گوشت قرمز به لحاظ تصدی امور؛
- طراحی الگویی مناسب در راستای نحوه انتقال زنجیره تامین گوشت قرمز از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب؛
- مشخص کردن تغییرات در وظایف و عملکردهای وزارت بازرگانی در طول این راه؛
- مشخص کردن تعاملات بین دولت و بنگاههای خصوصی پس از انجام برونسپاری.
پرسش های اصلی و فرعی
- وضعیت حال حاضر زنجیره تامین گوشت قرمز در ایران به لحاظ مالکیت و تصدی امور چگونه است؟
- وضعیت مطلوب زنجیره تامین گوشت قرمز در ایران به لحاظ تصدی امور (دولتی، تعاونی یا خصوصی) چگونه میتواند باشد؟
- الگوی مناسب در راستای نحوه انتقال زنجیره تامین گوشت قرمز در ایران از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب، چگونه است؟
- وظایف وزارت بازرگانی در طول این انتقال شامل چه مواردی است؟
نتایج و توصیه‌های سیاستی و کاربردی
- ایجاد مرکز هماهنگی زنجیره تامین گوشت قرمز به عنوان متولی اصلی صنعت گوشت قرمز در ایران؛
- ایجاد کارگروه سیاستگذاری در مرکز هماهنگی زنجیره تامین گوشت قرمز به عنوان متولی اصلی در تصمیمات زنجیره و مشخص‌نمودن استراتژی‌ها کلان زنجیره. اعضای این کارگروه به عنوان هیات امنای مرکز هماهنگی زنجیره تامین گوشت قرمز از نمایندگان نهادهای مهم تاثیرگذار دولتی و خصوصی در زنجیره میباشند؛
- ایجاد کمیته‌هایی در مرکز هماهنگی زنجیره تامین گوشت قرمز به منظور انجام فرآیندهای برنامهریزی، و توانمندساز در سطوح مختلف زنجیره و همچنین پیگری استراتژیهای زنجیره. این کمیته‌ها ابتدا بررسیهای مورد نیاز را در امور مربوط به برنامهریزیها و توانمندسازها را انجام داده و در صورت تصویب توسط کارگروه سیاستگذاری، این برنامه‌ها را به بخشهای مربوطه ابلاغ نموده و پیگیری‌های لازم از نحوه اجرای آنها انجام میدهند. همچنین این کمیته‌ها وظیفه ارزیابی‌های قسمت‌های متفاوت زنجیره را برعهده دارند؛
- ایجاد اتحادیههایی به عنوان واسط عوامل اجرایی زنجیره و مرکز هماهنگی زنجیره تامین گوشت قرمز. این اتحادیه‌ها باید در همکاری و هماهنگی کامل با کمیته‌های مربوطه در مرکز هماهنگی زنجیره به فعالیت بپردازند؛
- انجام امور اجرایی زنجیره توسط بخش خصوصی و انجام امور برنامهریزی و توانمندساز توسط مرکز هماهنگی زنجیره تامین گوشت قرمز و اتحادیه‌ها؛
- ایجاد اتحادیه پردازشکنندگان گوشت به منظور مرکزی در جهت مدیریت درست بر فرآیند توزیع و انجام پیگیری‌های مربوطه در مورد چگونگی توزیع گوشت و تولید فرآوردههای گوشتی؛
- ایجاد سیستم ردیابی به منظور پیگیری از وضعیت مراحل مختلف تولید محصولات زنجیره؛
- ایجاد مراکز استانی هماهنگی زنجیره تامین گوشت قرمز به منظور مدیریت زنجیره تامین گوشت در سطح استانها؛
- ایجاد شرکت حمل و نقل دام و فرآوردههای گوشتی به عنوان متولی اصلی حمل ونقل صحیح و بهداشتی دام زنده، گوشت و فرآوردههای گوشتی؛
- واگذاری انجام امور مربوط به شرکت سهامی پشتیبانی امور دام در ذخیره‌سازی گوشت، توزیع گوشت، واردات گوشت، واردات دام زنده، میادین دام و کشتار دام به بخش خصوصی؛
- انجام امور مربوط به وزارت بازرگانی در قالب کمیته هماهنگی کل زنجیره، کمیته امور کشتار دام، توزیع گوشت و فرآوردههای گوشتی، کمیته تنظیم بازار و حمایت از حقوق مصرف‌کننده، و کارگروه سیاستگذاری زنجیره تامین گوشت قرمز؛
- انجام امور مربوط به معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی در قالب کمیتهی امور تولید دام زنده و کارگروه سیاستگذاری زنجیره تامین گوشت قرمز؛
- انجام امور مربوط به سازمان دامپزشکی کل کشور در قالب کمیتهی بازرسی و تضمین سلامت محصولات زنجیره و کارگروه سیاستگذاری زنجیره تامین گوشت قرمز؛
- انجام امور مربوط به سازمان آمار ایران و بانک مرکزی در قالب کمیتهی ردیابی و بروز رسانی اطلاعات زنجیره؛
- انجام امور مربوط به معاونت امور تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی درقالب کمیتهی امور تغذیه دام؛
- انجام امور مربوط به سازمان امور عشایر درقالب کمیتهی امور تغذیه دام و کمیتهی امور تولید دام زنده؛
- خرید تضمینی گوشت قرمز به منظور تضمین فعالیت دامداران و تولیدکنندگان در مقابل نوسانات بازار؛
- افزایش تسهیلات اعتباری نظام بانکی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید و افزایش سرمایه‌گذاری از طریق اختصاص وام‌های با کارمزد کمتر به واحدهای دامداری و دامپروری و کشتارگاهها.
منبع:
ماهنامه علمی- تخصصی لجستیک و زنجیره تأمین؛ شماره ۵؛ مرداد ۱۳۹۱.
