مطالعه فراگیر، شناسایی و اولویت‌بندی خوشه‌های کسب‌وکار

• کارفرما: سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، معاونت صنایع کوچک
• مجری: واحدهای استانی سازمان
• تاریخ انجام: از ۱۳۹۱-۱۳۹۳
• نوع طرح: کاربردی

شرح مختصری از موضوع طرح

سازمان توسعه صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران هدایت و پشتیبانی از ایجاد و توسعه صنایع کوچک و متوسط، شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور، اقدام به تدوین “آئین‌نامه توسعه خوشه‌های کسب‌وکار” نموده است. یکی از مواردی که آئین‌نامه به آن می‌پردازد، شناسایی و اولویت‌بندی خوشه‌های کسب‌وکار به منظور پیشبرد پروژه‌های توسعه خوشه‌ها در هر یک استان‌هاست. برای همین منظور، ماده ۵ آئین‌نامه اجرای پروژه‌های مطالعاتی را تحت عنوان “مطالعه فراگیر، شناسایی و اولویت‌بندی خوشه‌های کسب‌وکار” تعریف نموده که امکان‌سنجی و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای خوشه‌ها در استان‌ها، با توجه به نتایج بدست‌آمده از آنها صورت می‌گیرد. انجام این پروژه‌ها و نیز بروزآوری سالانه آنها تحت عنوان پروژه‌های “بروزرسانی نتایج پروژه مطالعه فراگیر، شناسایی و اولویت‌بندی خوشه‌های کسب‌وکار” بر عهده سازمان‌های استانی تابعه بوده و محدوده مطالعات آنها در سطح استانی است.

ساختار مطالعات طرح

طبق شرح خدمات تعریف شده در آئین‌نامه توسعه خوشه‌های کسب‌وکار، این طرح در هفت فاز تعریف می‌شود.

فاز اول به مطالعه و تدوین ادبیات توسعه خوشه‌ای و تشریح روش‌های شناسایی خوشه‌های کسب‌وکار اختصاص دارد.

در فاز دوم، سیمای اقتصادی و اجتماعی در سطح استان به منظور شناخت تمرکزها و خوشه‌های کسب‌وکار با استفاده از آمارنامه ها و گزارشات ملی و استانی مطالعه می‌شود. مهم‌ترین بخش‌های بررسی سیمای اقتصادی استان عبارتند از:

• تعداد و ترکیب کسب‌وکارهای فعال در استان از نقطه نظر فعالیت در بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات و اندازه‌ بنگا‌ه‌­ها (خرد، کوچک، متوسط و بزرگ)
• میزان تمرکز در گرایش‌های مختلف کسب‌وکار در استان (اشتغال، تعداد بنگاه‌ها و ارزش افزوده)
• مزیت‌های ویژه استان در حوزه منابع معدنی، صنعت و کشاورزی و خدماتی
• زیرساخت‌های حمل‌ونقل، ارتباطات، آب، برق و … استان

فاز سوم به تحلیل اطلاعات به دست آمده از منابع و مستندات موجود به منظور شناخت تمرکزها و خوشه‌های کسب‌وکار در استان اختصاص دارد. این فاز دربرگیرنده موارد زیر است:

• گرایش‌ها و زمینه‌های کسب‌وکاری مزیت‌دار در مناطق مختلف استان در حوزه‌های مختلف صنعت، معدن، خدمات، کشاورزی
• منابع و ریشه‌های وجود مزیت، سابقه تاریخی، تمرکز جغرافیایی، روابط تکمیل‌کنندگی بین‌ذینفعان، و فرصت‌های و چالش‌­های مشترک ذینفعان در هر یک از گرایش‌های کسب‌وکار مزیت‌دار

در فاز چهارم، نظرات و دیدگاه‌­های خبرگان استان به منظور شناخت تمرکزها و خوشه های کسب‌وکار در استان تحلیل می‌شود. موارد مورد بررسی در این فاز، شامل همان مطالب مورد بررسی در فاز‌ سوم است

در فاز پنجم، تعداد و مشخصات خوشه‌های کسب‌وکار شناسایی شده بر اساس مطالعات و مصاحبه‌های به عمل آمده تعیین می‌گردد.

فاز ششم به ارائه مشخصات تفصیلی خوشه‌های کسب‌وکار شناسایی‌شده در سطح استان اختصاص دارد که عبارتند از: مشخصه‌های عمومی، مشخصات ساختاری، وضعیت تأمین مواد و نهادهای اولیه خوشه، امکانات زیرساختی خوشه، وضعیت تولید، وضعیت بازار، وضعیت تامین منابع مالی، وضعیت منابع انسانی و سایر مسائل کلی و پایه‌ای مرتبط با خوشه.

در فاز هفتم، خوشه‌های شناسایی شده در سطح استان اولویت‌بندی می شوند. برای این منظور، معیارها و وزن‌دهی مربوط به اولویت‌بندی، از طریق مصاحبه با مسئولان و دست‌اندرکاران نهادها و سازمان‌ها تعیین شده و سپس تعیین اولویت هر یک از خوشه‌ها صورت می‌گیرد.

منبع:

ماهنامه علمی- تخصصی لجستیک و زنجیره تأمین؛ شماره ۲۹؛ مرداد ۱۳۹۳.